غربالگری و شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل خشکی در توده‌های بومی گندم نان

غربال و شناسایی ژنوتیپ­های متحمل خشکی گندم­های بومی با اجرای پژوهشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در دو محیط تنش و بدون تنش با 25 ژنوتیپ گندم نان در سال زراعی 1396-1395 در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین­های صفات مورفولوژی، فیزیولوژی و بیوشیمیایی نشان دادند که اثر ژنوتیپ برای بیشتر صفات معنی­دار بود. با توجه به ضرایب همبستگی، بین عملکرد با وزن هزار­دانه و عملکرد بیولوژیک در هر دو شرایط تنش و بدون تنش همبستگی مثبت و معنی­داری وجود داشت. مقایسه میانگین­ها نشان داد که ژنوتیپ شماره 10 (WC-4987) از نظر عملکرد، در هر دو شرایط تنش و بدون تنش برتر شناخته شد. همبستگی بین شاخص­های مقاومت به خشکی نشان داد که شاخص‌‌های تحمل خشکی (STI)، میانگین نسبی عملکرد (MRP) و صفت عملکرد بیولوژیک با عملکرد دانه در هر دو شرایط تنش و بدون تنش همبستگی مثبت و معنی‌داری داشتند. در رتبه‌بندی بر اساس مجموع رتبه­ها، میانگین رتبه‌ها و انحراف معیار رتبه‌ها، ژنوتیپ­های شماره10(WC-4987)، 15(WC-47638) و 18(WC-47569) دارای بهترین رتبه بودند و به­عنوان ژنوتیپ‌های‌ مقاوم به خشکی و ژنوتیپ‌های 4(WC-47341)، 16(WC-47583) و 22(WC-47467)، ژنوتیپ‌های حساس شناخته شدند. در تجزیه به عامل­ها در محیط تنش، 55/80 درصد از واریانس داده‌ها توسط چهار عامل اصلی توجیه ‌شد. تجزیه خوشه‌ای به روش Ward در شرایط تنش ژنوتیپ‌های مورد بررسی را به چهار گروه تقسیم کرد. روند گروه‌بندی ژنوتیپ­ها تا حدودی متفاوت می‌باشد که ناشی از واکنش متفاوت ژنوتیپ­های گندم نان به تنش کمبود آب و تفاوت در حساسیت یا مقاومت نسبی آنها به تنش است.